---

[๒๙๙] อินทรีย์อีก ๕ อย่าง ๑. สุขุนทรีย์

---

[อินทรีย์คือสุข] ๒. ทุกขินทรีย์

---

[อินทรีย์คือทุกข์] ๓. โสมนัสสินทรีย์

---

[อินทรีย์คือโสมนัส] ๔. โทมนัสสินทรีย์

---

[อินทรีย์คือโทมนัส] ๕. อุเปกขินทรีย์

---

[อินทรีย์คืออุเบกขา]

---

[๓๐๐] อินทรีย์อีก ๕ อย่าง ๑. สัทธินทรีย์

---

[อินทรีย์คือศรัทธา] ๒. วิริยินทรีย์

---

[อินทรีย์คือวิริยะ] ๓. สตินทรีย์

---

[อินทรีย์คือสติ] ๔. สมาธินทรีย์

---

[อินทรีย์คือสมาธิ] ๕. ปัญญินทรีย์

---

[อินทรีย์คือปัญญา]

---

[๓๐๑] นิสสารณียธาตุ ๕ อย่าง ๑. ดูกรผู้มีอายุทั้งหลาย เมื่อภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ มนสิการถึงกามทั้งหลายอยู่ จิตย่อมไม่แล่นไป ไม่เลื่อมใส ไม่ตั้งอยู่ ไม่พ้นวิเศษ ในเพราะกามทั้งหลาย แต่ว่าเมื่อเธอ มนสิการถึงเนกขัมมะอยู่แล จิตย่อมแล่นไป เลื่อมใสตั้งอยู่ พ้นวิเศษ ในเพราะเนกขัมมะ จิตของเธอนั้นไปดีแล้ว อบรมดีแล้วออกดีแล้ว พ้นวิเศษดีแล้ว พรากแล้วจากกามทั้งหลาย และเธอพ้นแล้วจากอาสวะอันเป็นเหตุเดือดร้อนกระวนกระวาย ซึ่งมีกามเป็นปัจจัยเกิดขึ้น เธอย่อมไม่เสวยเวทนานั้น ข้อนี้กล่าวได้ว่าเป็นเครื่องสลัดออกซึ่งกามทั้งหลาย ฯ ๒. ดูกรผู้มีอายุทั้งหลาย ข้ออื่นยังมีอีก เมื่อภิกษุมนสิการถึงความพยาบาทอยู่ จิตย่อม ไม่แล่นไป ไม่เลื่อมใส ไม่ตั้งอยู่ ไม่พ้นวิเศษในเพราะความพยาบาท แต่ว่าเมื่อเธอมนสิการ ถึงความไม่พยาบาทอยู่แล จิตย่อมแล่นไปเลื่อมใส ตั้งอยู่ พ้นวิเศษในเพราะความไม่พยาบาท จิตของเธอนั้นไปดีแล้วอบรมดีแล้ว ออกดีแล้ว พ้นวิเศษดีแล้ว พรากแล้วจากความพยาบาท และเธอพ้นแล้วจากอาสวะอันเป็นเหตุเดือดร้อนกระวนกระวาย ซึ่งมีความพยาบาทเป็นปัจจัย เกิดขึ้น เธอย่อมไม่เสวยเวทนานั้น ข้อนี้กล่าวได้ว่าเป็นเครื่องสลัดออกซึ่งความพยาบาท ฯ