ทุกฺขํ โลเก อุปฺปชฺชติ ชรามรณํ อิทํ โข ทุกฺขํ อุปธินิทานํ อุปธิสมุทยํ อุปธิชาติกํ อุปธิปฺปภวํ อุปธิสฺมึ สติ ชรามรณํ โหติ อุปธิสฺมึ อสติ ชรามรณํ น โหตีติ ฯ โส ชรามรณญฺจ ปชานาติ ชรามรณสมุทยญฺจ ปชานาติ ชรามรณนิโรธญฺจ ปชานาติ ยา จ ชรามรณนิโรธสารุปฺปคามินี ปฏิปทา ตญฺจ ปชานาติ ตถา ปฏิปนฺโน จ โหติ อนุธมฺมจารี ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สพฺพโส สมฺมา ทุกฺขกฺขยาย ปฏิปนฺโน ชรามรณนิโรธาย ฯ

---

[๒๕๗] อถาปรํ สมฺมสมาโน สมฺมสติ อนฺตรํ สมฺมสํ อุปธิ ปนายํ กึนิทาโน กึสมุทโย กึชาติโก กึปภโว กึสฺมึ สติ อุปธิ โหติ กิสฺมึ อสติ อุปธิ น โหตีติ ฯ โส สมฺมสมาโน เอวํ ชานาติ อุปธิ ตณฺหานิทาโน ตณฺหาสมุทโย ตณฺหาชาติโก ตณฺหาปภโว ตณฺหาย สติ อุปธิ โหติ ตณฺหาย อสติ อุปธิ น โหตีติ ฯ โส อุปธิญฺจ ปชานาติ อุปธิสมุทยญฺจ ปชานาติ อุปธินิโรธญฺจ ปชานาติ ยา จ อุปธินิโรธสารุปฺปคามินี ปฏิปทา ตญฺจ ปชานาติ ตถา ปฏิปนฺโน จ โหติ อนุธมฺมจารี ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สพฺพโส สมฺมา ทุกฺขกฺขยาย ปฏิปนฺโน อุปธินิโรธาย ฯ

---

[๒๕๘] อถาปรํ สมฺมสมาโน สมฺมสติ อนฺตรํ สมฺมสํ ตณฺหา ปนายํ กตฺถ อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ กตฺถ นิวีสมานา นิวีสตีติ ๑ ฯ โส สมฺมสมาโน เอวํ ชานาติ ยํ โข โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวีสมานา #๑ ม. ยุ. นิวิสมานา นิวิสตีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ